Jesteśmy na początku drogi...
Zapewne długiej, krętej i niejednokrotnie ostro pod górę.
Jednym z powodów powstania Stowarzyszenia Hodowców Alpak i Lam była informacja o pracach nad projektem Ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich. Ustawa ta miała wpisywać alpaki w poczet zwierząt gospodarskich.
Alpaki jako zwierzęta gospodarskie to ogromna nadzieja na uregulowanie wszystkich spraw dotyczących chowu, hodowli, a przede wszystkim zasad importu. To koniec ze zwierzętami nieznanego pochodzenia i nieznanej dacie urodzenia. To ogromny krok naprzód.
Alpaki gospodarskie to trwale oznakowane zwierzę oznaczone co do tożsamości. To znana data urodzenia, miejsce (hodowla, stado) w którym przyszło na świat, znany właściciel, a także w niedalekiej przyszłości znane korzenie, rodzice, dziadkowie i pradziadkowie – rodowód, kwintesencja istnienia nie tylko zwierząt, także ludzi. Narzędziem do realizacji tych celów są rejestry i księgi hodowlane. W tworzeniu historii hodowli alpak w Polsce SHAiL miało nadzieję uczestniczyć.
Jeszcze na etapie projektu ustawy stowarzyszenie złożyło wniosek do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi o pozwolenie na prowadzenie ksiąg hodowlanych. Do wniosku załączone były wszystkie wymagane dokumenty, m.in. program hodowlany i wzorce obu ras alpak. Pierwszą planowaną datą na wejście w życie ustawy był listopad 2018. Duża liczba podmiotów opiniujących, a co za tym idzie duża liczba opinii dotyczących projektu ustawy spowodowała to, że planowana data musiała zostać przełożona. Z tego względu SHAiL otrzymało odpowiedź odmowną z uzasadnieniem, że na obecną chwilę nie ma jeszcze podstawy prawnej pozwalającej pozytywnie rozpatrzeć ten wniosek.
Ustawa nadal jest w fazie projektu.
Prace nad projektem znacznie się przedłużyły. Stowarzyszenie Hodowców Alpak i Lam wyraźnie zaznaczyło swoje istnienie w świadomości Ministerstwa Rolnictwa. Byliśmy proszeni o opiniowanie w wielu aspektach zarówno przy pracach nad projektem ustawy ale także później przy projektach rozporządzeń wykonawczych.
Chyba najważniejszą datą dla alpak w Polsce jest 21 styczeń 2021. Wtedy to weszła w życie Ustawa z 10 grudnia 2020 o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich.
ALPAKI STAŁY SIĘ ZWIERZĘTAMI GOSPODARSKIMI.
Co się zmieniło? Krótkoterminowo nic.
Potrzebne były bowiem rozporządzenia wykonawcze do ww. ustawy. W połowie roku, dokładnie
8 lipca wchodzi w życie Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 lipca 2021 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakie mają być spełnione, aby uzyskać zezwolenie na prowadzenie księgi hodowlanej dla zwierząt gospodarskich. SHAiL może już w świetle istniejącego prawa starać się o prowadzenie Państwowych Ksiąg Hodowlanych.
Po kilkumiesięcznych konsultacjach i dopracowywaniu programu hodowlanego 28 czerwca 2022 roku Stowarzyszenie Hodowców Alpak i Lam otrzymało decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do prowadzenia Państwowych Ksiąg Hodowlanych dla alpak razy Huacaya oraz rasy Suri.
Zakończyło się już opiniowanie Projektu rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmieniającego rozporządzenie w sprawie upoważnienia związków hodowców lub innych podmiotów do prowadzenia oceny wartości użytkowej lub oceny genetycznej zwierząt gospodarskich. Rozporządzenie to upoważnia Stowarzyszenie Hodowców Alpak i Lam do prowadzenia oceny wartości użytkowej obu ras alpak.
Stanęliśmy przed potężnym i trudnym zadaniem.
Co to są te „księgi hodowlane”?
Przez wiele lat księgi prowadzone były w formie foliału, książki zapełnianej pismem odręcznym. Przechowywane w siedzibie podmiotu uprawnionego do prowadzenia tych ksiąg, związku lub stowarzyszenia hodowców. W miarę rozwoju technologii cyfrowych księgi hodowlane coraz częściej prowadzone są w formie elektronicznej. Dzisiejsza księga hodowlana jest więc zbiorem danych zabezpieczonych w systemie informatycznym.
Dzięki księgom hodowlanym zwierząt gospodarskich tworzona jest historia, swoista kronika zwierząt. Wpisując do nich zwierzęta, dokumentujemy ich rodowody, informacje o wynikach oceny wartości użytkowej czy hodowlanej oraz dane o hodowcach i właścicielach.
Informacje rejestrowane w księgach hodowlanych są niezbędne do wykonania pracy hodowlanej. Dobór rodziców następnego pokolenia mający na celu poprawę genetyczną, uniknięcie pokrewieństwa i strat z powodu depresji inbredowej nie będą możliwe bez rodowodów zapisanych w księgach hodowlanych. Genetyczna poprawa populacji alpak w Polsce będzie procesem długotrwałym wymagającym konsekwentnego i wieloletniego prowadzenia ksiąg hodowlanych, rejestracji danych rodowodowych i informacji o cechach użytkowych w odniesieniu do pojedynczej alpaki.
Niestety podkreślić należy, że populacja alpak w Polsce to w większości zwierzęta słabej jakości. Zaczynamy więc spod kreski. Ma to także i dobrą stronę ponieważ wszystkie prace hodowlane związane z poprawą jakości populacji będą szybciej widoczne, szybciej namacalne i mierzalne. Dobre czy bardzo dobre poprawia się trudniej niż średnie czy słabe.
Alpaki trafiły do Polski stosunkowo niedawno, 18 lat temu. Bardzo cieszymy się, że uzyskały status zwierząt gospodarskich. Pozwoli to na uporządkowanie wszystkich kwestii dotyczących alpak. Pozwoli na systemowe prace hodowlane, wyeliminuje zwierzęta now name, wyeliminuje krzyżówki pomiędzy rasami czy z innymi gatunkami. Każdy z nas pragnie hodować zwierzęta rasowe, czystorasowe. Księgi Hodowlane bydła powstały na terytorium Polski 120 lat temu! Owczarze dostrzegli potrzebę prowadzenia Ksiąg Hodowlanych 23 lata temu, w kolejnych latach powstały księgi dla konkretnych, wcześniej nie objętych ras. Teraz my, właściciele alpak stajemy przed tym jakże ważnym dla hodowców zadaniem.
Księgi mają ogromne znaczenie, są prowadzone i wysoce cenione w wielu krajach.
Odchodząc od zwierząt gospodarczych w celu przybliżenia ważności ksiąg hodowlanych osobom nie związanym z rolnictwem i zwierzętami gospodarskimi możemy przytoczyć problem rodowodów u psów. Jedynym powszechnie uznawanym jest tam rodowód FCI. Tylko Związek Kynologiczny w Polsce wystawia rodowody honorowane na całym świecie. Powstało bardzo dużo stowarzyszeń i związków mających na celu legalizację sprzedaży miotów spoza Związku Kynologicznego. Wystawiają rodowody będące nic nie znaczącym papierkiem.
Czy alpaki podzielą los psów? Którą drogą pójdzie hodowla alpak w Polsce? Czy zostaną potraktowane jak zwierzęta gospodarskie i będziemy prowadzili hodowlę w pełnym tego słowa znaczeniu, będziemy pracowali nad faktyczną poprawą jakości naszych zwierząt, będziemy z nadzieją oczekiwali i dumą obserwowali progres jakości następnych pokoleń? Czy uznamy hodowlę alpak jak biznes i będziemy mnożyć pseudo hodowle nie zarejestrowane w Państwowych Księgach Hodowlanych?
Zgodnie z Ustawą z 10 grudnia 2020 o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Art. 2 pkt.12) zwierzę CZYSTORASOWE to – „zwierzę pochodzące co najmniej od dwóch pokoleń przodków wpisanych do księgi hodowlanej danej rasy lub linii hodowlanej, które spełnia warunki wpisu do księgi hodowlanej określone w programie hodowlanym”.
Posiadając zwierzę wpisane do państwowych ksiąg hodowlanych możesz otrzymać certyfikat – (znów porównując do psów rodowód FCI) potwierdzający pochodzenie Twojego zwierzęcia, jego rodowód oraz jego wartość hodowlaną wyrażoną w punktacji przeprowadzonej oceny wartości użytkowej.
Podkreślić należy, że Państwowe Księgi Hodowlane zgodnie w wielokrotnie przytaczaną tu ustawą mogą być tylko jedne dla danej rasy i tylko jeden podmiot upoważniony przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi może je prowadzić. Podmiotem tym w przypadku alpak (dla obu ras) jest Stowarzyszenie Hodowców Alpak i Lam.